ӨСУ, ЖАҢҒЫРТУ, ЭКСПОРТ: ҚАЗАҚСТАННЫҢ СҮТ ЖӘНЕ ЕТ ӨҢДЕУДІҢ ЖАҢА ДИНАМИКАСЫ
СҮТ ЖӘНЕ ЕТ ӨҢДЕУ САЛАСЫ – ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЗЫҚ-ТҮЛІК ӨНДІРІСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫНДАҒЫ КӨШБАСШЫЛАРДЫҢ БІРІ.
Және дәл осы бағыттар АӨК өңдеу өнеркәсібінің флагманына айналып, ең динамикалық дамуды көрсетуде. Бүгінгі таңда осы бағыттағы кәсіпорындар автоматтандырылған желілерді, ультрафильтрацияны, заманауи пастеризация жүйелерін белсенді енгізіп, термиялық әдістер мен жұмсақ баламаларды үйлестіретін гибридті тәсілдерді қолдана отырып, компоненттік өңдеуге және орау мен логистикадағы инновациялық шешімдерді пайдалануға ұмтылуда. Дәл осы технологиялар өнімнің сапасын айтарлықтай арттыруға, оның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және сақтау мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді, осылайша жеткізу географиясын кеңейтіп, осы өнімнің қолжетімділігін арттырады.
Роботтандыруға, процестерді цифрландыруға және шығындарды азайтып, әлемдік сапа стандарттарына сәйкес келетін өнім шығаруға мүмкіндік беретін экологиялық және энергия үнемдейтін шешімдерді қолдануға ерекше назар аударылады.
Әлемдегі сүт және ет өңдеу кәсіпорындарының қарқынды дамуы аясында қазақстандық өңдеушілер тұрақты өсуді көрсетуде: жыл сайын сүт және ет өнімдерін өндіру көлемі артып, шикізат базалары кеңейіп, сүт-тауарлы фермаларды іске қосуға және өндірістік қуаттарды жаңғыртуға инвестициялар тартылуда. Автоматтандырылған желілер, ультрафильтрация, заманауи пастеризация әдістері, орау мен логистикадағы инновациялық шешімдер кәсіпорындарға өнімнің сапасын арттырып қана қоймай, оның қауіпсіздігі мен қолжетімділігін кең географиядағы тұтынушыларға қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Цифрландыру және энергия үнемдейтін тәсілдер өңдеушілерге жаңа көкжиектер ашып, олардың өнімдерін халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті етеді.
Қазақстан Президенті ауыл шаруашылығы шикізатын терең өңдеуді дамыту және ішкі нарықта отандық тауарлардың үлесін арттыру бойынша белгіленген міндеттерді орындауға ерекше назар аударылады. Қазақстандық өңдеушілер шынымен аралас, бірақ жалпы тұрақты динамиканы көрсетуде: ресми мәліметтер бойынша, 2024 жылы барлық санаттағы шаруашылықтарда сүт өндірісі 3 571,9 мың тоннаға дейін өсіп, 2023 жылмен салыстырғанда 104,4% құрады, ал ауыл шаруашылығы құрылымдарында өсім 8,1% құрап, 1 392,7 мың тоннаға жетті. Ет саласына келетін болсақ, 2024 жылдың қорытындысы бойынша сойыс салмағында 430 мың тонна сиыр еті өндірілді — бұл 2023 жылмен салыстырғанда 7,5% көп; бұл ретте шамамен 270 мың тонна ет өнімі өңделді. Сонымен қатар, ірі қара мал саны 7,8 миллион басқа дейін өсіп, өткен жылмен салыстырғанда 18,5% артты.
Саланың дамуы Қазақстан Президенті ауыл шаруашылығы шикізатын терең өңдеуді арттыру және ішкі нарықта отандық тауарлардың үлесін арттыру бойынша белгіленген міндеттер аясында жүріп жатыр. Сонымен қатар, сала алдында заманауи қуаттардың жетіспеушілігі, шикізат сапасы мен логистика мәселелері, стандарттардың сақталуын қатаң бақылау қажеттілігі сияқты қиындықтар тұр.
Сонымен қатар, ет өңдеу қуаттары, әсіресе жоғары қосылған құнды өнімдер (шұжықтар, ет консервілері) үшін толық жүктелмеген; логистика, шикізат сапасы және қауіпсіздік стандарттары айтарлықтай жақсартуды қажет ететін аймақтар болып қала береді. Бұл міндеттерді шешу жаңа технологияларды, серіктестіктерді және халықаралық тәжірибені енгізу үшін өсу нүктесі және ынталандыру болып табылады.
Белгіленген бағытты ұстанудың жарқын мысалы 2025 жылдың 12-14 қарашасында «Атакент» КЦДС аумағында өтетін 27-ші Орталық Азия Халықаралық көрмесі FoodExpo Qazaqstan болады, онда сүт және ет өнімдерін өңдеушілердің жетістіктеріне ерекше назар аударылады.
Ұлттық сүт саласын кокшетаулық «Гормолзавод» сияқты жетекші кәсіпорындар ұсынады, ол жыл сайын 40% өсу көрсетіп отыр; өскемендік «Эмиль» дамудың өршіл жоспарларымен – күнделікті өңдеуді екі еселеу және жаңа сүт зауытының құрылысын бастау; 150-ден астам атауды шығаратын және экспорттық әлеуетін сенімді түрде кеңейтетін қостанайлық алып «ДЕП»; сондай-ақ 30-дан астам сортты қамтитын балмұздақ өндіруші «Бонур НС». Олардың қатарында өз өнімдерін шетелдік компаниялар да ұсынады — өзбекстандық «Agro Milk Group 880», ресейлік «Вамин Татарстан», сондай-ақ Беларусьтің жетекші кәсіпорындары: «Минский хладокомбинат №2», «Полоцкий молочный комбинат» және басқалары.
Ет экспозициясы да кем емес өкілдікке ие болады: қазақстандық компаниялар ИП «Мирахметов», «Бижан» және «Ozyurt Food» отандық өнімнің кең ассортиментін көрсетеді, ал шетелдік қатысушылар — Беларусьтің «Брестский мясокомбинат» және «Полоцкий молочный комбинат», ресейлік «Мираторг», «Черкизово», «Обнинский МПК» — келушілерді өңдеудің жаһандық үрдістері мен әлемдік стандарттарымен таныстырады.
Осылайша, FoodExpo Qazaqstan тек көрме ғана емес, саланың даму платформасы ретіндегі мәртебесін растайды, онда Қазақстанда және оның шегінен тыс сүт және ет өңдеудің болашағын қалыптастыратын идеялар, технологиялар және шешімдер кездеседі.
